Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 95/2024 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση της Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 23.4.2024 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, πρόεδρο, Ιωάννη Πολίτη, αντιπρόεδρο, και τα μέλη: Δημήτριο Σταυρόπουλο και Ευτύχιο Παλλήκαρη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), Πέτρο Τριανταφυλλίδη, Γεώργιο Βλαβιανό και Ιωάννη Μιχελάκη. Απόντα τα μέλη Σωκράτης Τσιχλιάς και Σπυρίδωνας Χρυσοφώτης, οι οποίοι είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο ΣΚΑΪ, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ & ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, αναφορικά με: α) την υποχρέωση αληθούς και ακριβούς μετάδοσης γεγονότων και μετάδοσης πληροφοριών μετά από έλεγχο και β) την υποχρέωση λήψης άδειας για την αναπαραγωγή και ραδιοτηλεοπτική μετάδοση οπτικοακουστικού έργου και ερμηνειών ηθοποιών, κατά τη μετάδοση του κεντρικού δελτίου ειδήσεων της 9.8.2023, μεταξύ 20.18 και 20.22, καθώς και της εκπομπής με τίτλο «ΠΡΩΪΝΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ» που μεταδόθηκε την 10.8.2023, μεταξύ 06.10 και 06.14. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από τις με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 4278/24.8.2023 και 4225/16.8.2023 καταγγελίες.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 235/21.11.2023, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Αικατερίνη Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Όλγα Γαρουφαλιά. Στη συνέχεια, η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 38/ΕΣ/9.1.2024 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης και η Ειδική Επιστήμων την με αριθμό πρωτοκόλλου 426/ΕΣ/7.3.2024 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας, παρέστη ο πληρεξούσιος δικηγόρος της Ευστάθιος Γεωργόπουλος. Ερωτηθείς από την Πρόεδρο ο Δικηγόρος δήλωσε ότι γνωρίζει το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβε δε τον λόγο και ανέπτυξε τους ισχυρισμούς του. Ζήτησε στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να του παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 13.5.2024, ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 2854/13.5.2024 υπόμνημά του.
Την 16.5.2024 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση της Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, πρόεδρο, Ιωάννη Πολίτη, αντιπρόεδρο (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), και τα μέλη: Σωκράτη Τσιχλιά (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), Δημήτριο Σταυρόπουλο, Ευτύχιο Παλλήκαρη, Πέτρο Τριανταφυλλίδη, Γεώργιο Βλαβιανό (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») και Ιωάννη Μιχελάκη. Απόν το μέλος Σπυρίδωνας Χρυσοφώτης, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Η Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση το μέλος της Ολομέλειας Σωκράτη Τσιχλιά, ο οποίος δεν μετείχε στη συνεδρίαση της 23.4.2024 κατά την οποία έλαβε χώρα η ακρόαση του δικηγόρου του τηλεοπτικού σταθμού, αναγιγνώσκοντας τις με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 4278/24.8.2023 και 4225/16.8.2023 καταγγελίες, την με αριθμό πρωτοκόλλου 426/ΕΣ/7.3.2024 έγγραφη νομική εισήγηση που συνέταξε η ειδική επιστήμονας-νομικός Όλγα Γαρουφαλιά, την με αριθμό πρωτοκόλλου 38/ΕΣ/9.1.2024 έκθεση πραγματικών περιστατικών του τμήματος προγράμματος που συνέταξε η υπάλληλος του ΕΣΡ Αικατερίνη Κοντοπούλου, το με αριθμό πρωτοκόλλου 2854/13.5.2024 υπόμνημα της εγκαλουμένης, το πρακτικό της συζήτησης στην Ολομέλεια και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και στη συνέχεια αποχώρησε. Το μέλος της Ολομέλειας που δεν μετείχε στην συνεδρίαση της 23.4.2024, δήλωσε ότι ενημερώθηκε πλήρως ως προς τα ουσιώδη σημεία της συζήτησης που έγινε κατά την ημερομηνία ακρόασης της υπόθεσης. Η Ολομέλεια, αφού μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό μέρος
1. Το άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος ορίζει: «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης που είναι ανεξάρτητη αρχή, όπως νόμος ορίζει. Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους, που λαμβάνει και τη μορφή του καθεστώτος της προηγούμενης άδειας, έχει ως σκοπό την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, ...». Ο άμεσος αυτός έλεγχος του κράτους προβλέπεται χάριν της εξυπηρέτησης στόχων γενικού συμφέροντος.
2. Η υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών μετάδοσης αληθών και ακριβών ειδήσεων μετά από προηγούμενο έλεγχο, στο πλαίσιο εξασφάλισης της έγκυρης ενημέρωσης του κοινού, θεσπίζεται στις εξής διατάξεις:
α) Στο άρθρο 5 παρ. 1 του Π.Δ. 77/2003, το οποίο ορίζει: «Η μετάδοση των γεγονότων πρέπει να είναι αληθής, ακριβής και όσο είναι δυνατό πλήρης. Τα γεγονότα πρέπει να παρουσιάζονται με προσοχή και αίσθημα ευθύνης, ώστε να μη δημιουργούν υπέρμετρη ελπίδα, σύγχυση ή πανικό στο κοινό». β) Στο άρθρο 14 παρ. 1 εδ. α του Π.Δ. 77/2003, το οποίο ορίζει: «Τα δελτία ειδήσεων πρέπει να συντάσσονται με ακρίβεια, αντικειμενικότητα και τη μεγαλύτερη δυνατή πολυμέρεια».
γ) Στο άρθρο 8 παρ. 1 εδ. α του Π.Δ. 77/2003, το οποίο ορίζει: «Δεν πρέπει να μεταδίδονται πληροφορίες χωρίς να έχουν ελεγχθεί».
3. Το άρθρο 1 παρ. 1 εδ. β του Ν. 2328/1995 ορίζει: «Οι άδειες χορηγούνται για την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος και η χρήση τους συνιστά
δημόσια λειτουργία».
4. Το άρθρο 1 ε του ελληνικού Κώδικα Δεοντολογίας του Δημοσιογραφικού Επαγγέλματος ορίζει: «Ο δημοσιογράφος οφείλει να ερευνά προκαταβολικά, με αίσθημα ευθύνης και με επίγνωση των συνεπειών, την ακρίβεια της πληροφορίας ή της είδησης που πρόκειται να μεταδώσει».
Το άρθρο 1 του Παγκόσμιου Χάρτη Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας ορίζει: «Πρώτιστο καθήκον του δημοσιογράφου είναι να σέβεται την αλήθεια και το δικαίωμα της κοινής γνώμης να γνωρίζει την αλήθεια».
Το άρθρο 5 του Παγκόσμιου Χάρτη Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας ορίζει: «Η έννοια της επείγουσας και άμεσης μετάδοσης των πληροφοριών δεν υπερέχει της αναγκαίας επιβεβαίωσης των πηγών και της δυνατότητας να υπάρξει απάντηση».
5. Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί, κατά τη μετάδοση των εκπομπών τους, οφείλουν να διασφαλίζουν την παροχή στο κοινό υψηλού επιπέδου τηλεοπτικές υπηρεσίες που συμβάλλουν μεταξύ άλλων και στην έγκυρη ενημέρωση αυτού. Η εκπλήρωση της κοινωνικής αποστολής της ραδιοτηλεόρασης που συνίσταται στην αξιοποίηση της δημόσιας λειτουργίας της προς όφελος της πληροφόρησης του κοινού πραγματώνεται από την τήρηση της αντικειμενικότητας. Η τήρηση της αντικειμενικότητας προϋποθέτει την αντιστοιχία των μεταδιδόμενων γεγονότων με την πραγματικότητα και επιβάλλει τη μετάδοση της είδησης με πληρότητα και ακρίβεια.
Οι κανόνες που διατυπώνονται στα άρθρα 5 και 8 παρ. 1 του Π.Δ. 77/2003, διέπουν κάθε μετάδοση ειδήσεως σχετικά με την πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της χώρας ή της διεθνούς κοινότητας, ανεξαρτήτως του χαρακτήρα της εκπομπής, στο πλαίσιο της οποίας μεταδίδεται (ΣτΕ 970 και 971/2011). Οι κανόνες δημοσιογραφικής δεοντολογίας του άρθρου 5 παρ. 1 δεν αφορούν μόνο τη μετάδοση, αμιγώς, πληροφοριών και ειδήσεων, αλλά και την εν γένει παρουσίαση θεμάτων της επικαιρότητας, καθώς και τον συνυφασμένο με αυτή, κριτικό και εν γένει αξιολογικό σχολιασμό τους (ΣτΕ 1731/2017).
Η τήρηση της ακριβούς και αντικειμενικής ενημέρωσης πρέπει, πάντως, προεχόντως να διασφαλίζεται από τα δελτία ειδήσεων. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί φέρουν ιδία ευθύνη για τις δημοσιογραφικές παραβάσεις των προσώπων τα οποία επιλέγουν ως συνεργάτες τους (ΣτΕ 1351/2013).
Η εξασφάλιση της αλήθειας και της ακρίβειας της μετάδοσης μίας είδησης επιβάλλει τον προγενέστερο έλεγχο των πληροφοριών και των ειδήσεων, ώστε αυτές να
μεταδίδονται με προσοχή και αίσθημα ευθύνης (ΣτΕ 4418/2014, 4406/2013, 1351/2013, ΣτΕ 970 και 971/2011, 2903/2016) και να αποφεύγεται η πρόκληση σύγχυσης στο κοινό και η δημιουργία εσφαλμένης εντύπωσης για συγκεκριμένα πρόσωπα, γεγονότα ή θέματα, η οποία δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Συνεπώς, αποτελεί καθήκον του σταθμού και των προστηθέντων του, να επιδείξει την απαιτούμενη επιμέλεια. Η αναφορά κατά τη μετάδοση δελτίου ειδήσεων σε περιστατικό μη ανταποκρινόμενο στην πραγματικότητα, συνιστά μετάδοση ανακριβούς πληροφορίας, χωρίς την προσήκουσα προσοχή και αίσθημα ευθύνης (ΣτΕ 657/2018, 2903/2016), ενώ η εκ των υστέρων διόρθωση της μεταδοθείσης ανακριβούς είδησης δεν αίρει την τηλεσθείσα παράβαση της παρ. 1 του άρθρου 8 και της παρ. 1 του άρθρου 5 του Π.Δ. 77/2003 (ΣτΕ 2064/2013, 2903/2016, 970/2011, 971/2011, 2903/2016). Μία πληροφορία όταν παρουσιάζεται πρέπει να
διασταυρώνεται με υπαρκτό υπόβαθρο που να περιέχει επαρκή ένδειξη για τα όσα μεταδόθηκαν (πρβλ. ΣτΕ 626/2016).
Η μετάδοση ανακριβών γεγονότων δημιουργεί εσφαλμένη εντύπωση για τη μεταξύ τους σύνδεση, την οποία μπορεί να επιτείνει τόσο ο υπότιτλος που συνοδεύει την παρουσίαση του θέματος, όσο και ο σχολιασμός του θέματος (ΣτΕ 2310/2014). Η μετάδοση υπότιτλων που συνοδεύουν την παρουσίαση μίας είδησης, οι οποίοι δεν στηρίζονται σε συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά, συνιστά παραβίαση των κανόνων δεοντολογίας, σύμφωνα με τους οποίους τα μεταδιδόμενα γεγονότα πρέπει να είναι αληθή και να μην δημιουργείται σύγχυση από τη μετάδοσή τους (ΣτΕ 1243/2015).
Το ρεπορτάζ, το οποίο αποτελεί προϊόν δημοσιογραφικής έρευνας και όχι γεγονός, πρέπει να ελέγχεται πριν μεταδοθεί για την ακρίβειά του (ΣτΕ 2084/2013).
Η σημασία της ακριβούς μετάδοσης γεγονότων έγκειται επίσης στο ότι τα μέσα όχι μόνο πληροφορούν, αλλά μπορούν επίσης να προτείνουν στο κοινό, μέσω του τρόπου παρουσίασης των πληροφοριών, πώς θα εκτιμηθούν αυτές. (Guide to article 10 of the Convention - Freedom of expression, σ. 54). Τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις συναφείς με την ελευθερία της έκφρασης απαιτούν ιδιαίτερα λεπτομερή έλεγχο ως προς το αν υπάρχει επαρκής «πραγματική βάση» για τόσο σοβαρούς ισχυρισμούς (ΕΔΔΑ, Rungainis v. Latvia, 14.9.2018, παρ. 59), ενώ η υπεύθυνη δημοσιογραφία συνεπάγεται ότι οι δημοσιογράφοι ελέγχουν τις πληροφορίες που παρουσιάζουν στο κοινό σε μία λογική έκταση. (ΕΔΔΑ, Kacki v. Poland, 4.10.2017, παρ. 52). Η προστασία που το άρθρο 10 παρέχει στους δημοσιογράφους σε σχέση με την παρουσίαση των θεμάτων δημοσίου ενδιαφέροντος τελεί υπό την επιφύλαξη ότι ενεργούν με καλή πίστη και επί ακριβούς πραγματικής βάσης και παρέχουν «αξιόπιστες και ακριβείς» πληροφορίες σύμφωνα με τη δημοσιογραφική δεοντολογία (Guide to article 10 of the Convention - Freedom of expression, σ. 54, Axel Springer AG v. Germany, παρ. 93, Bladet Tromso and Stensaas v. Norway, παρ. 65, Pedersen and Baadsgaard v. Denmark, παρ. 78, Fressoz and Roire v. France, παρ. 54, Stoll, παρ. 103).
Μία εκ των υποχρεώσεων του τύπου είναι το καθήκον αλήθειας που πηγάζει από τη δημόσια αποστολή του και συνίσταται στην υποχρέωση ελέγχου της αλήθειας των πληροφοριών και των ειδήσεων πριν από τη δημοσίευσή τους. Στα πλαίσια αυτά, ο τύπος οφείλει: α) να απέχει από διαστρεβλώσεις και παραποιήσεις και να μην παρουσιάζει ως γεγονότα φήμες και υποθέσεις, β) να εξαντλεί όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή του, προκειμένου να ελέγξει την αλήθεια και την προέλευση των ειδήσεων (ΑΠ 1265/2010, ΔιΜΕΕ 2011, σ. 58), γ) να διασταυρώνει τις πληροφορίες που λαμβάνει από μη επίσημες πηγές (ΕΔΔΑ Rumyana Ivanova, παρ. 64 - 65), δ) να μην παρουσιάζει μονομερώς τις ειδήσεις (ΑΠ 1265/2010, ΔιΜΕΕ 2011, σ. 58). Η μη τήρηση αυτών των συναλλακτικών υποχρεώσεων αποκλείει, στην περίπτωση της μεταδόσεως αναληθούς ειδήσεως την ύπαρξη δικαιολογημένου ενδιαφέροντος του δημοσιογράφου, προς ενημέρωση του κοινού (πρβλ. ΑΠ 471/2013, ΑΠ 271/2012, ΠΠΑθ 2237/2015, βλ. και I. Καράκωστα, X. Βρεττού, Ελευθερία του τύπου και προστασία προσωπικών δεδομένων, ΝοΒ 2011, σ. 3). Ειδήσεις που ουδόλως ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα δεν εξυπηρετούν την ανάγκη του κοινού για πληροφόρηση, αλλά τουναντίον επιφέρουν αποπροσανατολισμό του από την πραγματικότητα. (ΠΠΑθ 2237/2015).
6. Το άρθρο 1 του Ν. 2121/1993 ορίζει «Οι πνευματικοί δημιουργοί με τη δημιουργία του έργου, αποκτούν πάνω σ' αυτό πνευματική ιδιοκτησία, που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα)».
7. Το άρθρο 2 παρ. 1 του Ν. 2121/1993 ορίζει: «Ως έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή, ιδίως ... τα οπτικοακουστικά έργα, ...».
8. Το άρθρο 9 του Ν. 2121/1993 ορίζει: «Ως δημιουργός ενός οπτικοακουστικού έργου τεκμαίρεται ο σκηνοθέτης».
9. Το άρθρο 3 παρ. 1 α του Ν. 2121/1993 ορίζει: «Το περιουσιακό δικαίωμα δίνει στους δημιουργούς ιδίως την εξουσία (δικαίωμα) να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν: α) την εγγραφή και την άμεση ή έμμεση, προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή των έργων τους με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει, ... ζ) τη μετάδοση ή αναμετάδοση των έργων τους στο κοινό με τη ραδιοφωνία και την τηλεόραση, ......
10. Το άρθρο 46 του Ν. 2121/1993 ορίζει: «1. Ως ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες θεωρούνται τα πρόσωπα που ερμηνεύουν ή εκτελούν με οποιονδήποτε τρόπο έργα του πνεύματος όπως οι ηθοποιοί, ... 2. Οι ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες έχουν το δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν: .... β) την άμεση ή έμμεση, προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει, όσον αφορά την εγγραφή σε υλικό φορέα της ερμηνείας ή εκτέλεσής τους, ... ε) τη ραδιοτηλεοπτική μετάδοση με οποιονδήποτε τρόπο, ...
11. Το άρθρο 4 παρ. 1 του Ν. 2863/2000 ορίζει: «Το ΕΣΡ ασκεί τον προβλεπόμενο στο Σύνταγμα άμεσο έλεγχο του Κράτους στον τομέα της παροχής ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών κάθε είδους με την έκδοση εκτελεστών ατομικών διοικητικών πράξεων ... και επιβάλλει τις διοικητικές κυρώσεις και μέτρα που προβλέπονται στα άρθρα 4 παρ. 1 του Ν. 2328/1995, όπως ισχύει και 12 και 15 παρ. 3 του Ν. 2644/1998».
12. Το άρθρο 4 παρ. 1 περ. β του Ν. 2328/1995 ορίζει: «Το ΕΣΡ δύναται να επιβάλει κυρώσεις στους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς σε περίπτωση παραβίασης του ν. 2121/1993, όπως ισχύει, καθώς και κάθε άλλης διάταξης της εθνικής νομοθεσίας, της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του διεθνούς δικαίου που διέπουν την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και κυρίως της παρ. 6 του άρθρου 6 του ν. 1866/1989 όπως αυτή αντικαθίσταται με την παρ. 24 του άρθρου 1 του νομού αυτού».
13. Το άρθρο 6 παρ. 6 του Ν. 1866/1989 όπως τροποποιήθηκε και ισχύει ορίζει: «Ο τηλεοπτικός σταθμός απαγορεύεται να μεταδώσει οποιαδήποτε εκπομπή που προστατεύεται από τις διατάξεις του νόμου και των διεθνών συμβάσεων περί πνευματικής ιδιοκτησίας, εφόσον δεν έχει κατατεθεί, πριν από την εκπομπή, στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Τύπου και Μ.Μ.Ε., δήλωση του δημιουργού ή του δικαιούχου ή των αντίστοιχων οργανισμών συλλογικής διαχείρισης και προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (πνευματικών ή συγγενικών δικαιωμάτων) ή σύμβαση από την οποία να προκύπτει ότι ο τηλεοπτικός σταθμός ανέλαβε την υποχρέωση να καταβάλλει εγκαίρως τα σχετικά δικαιώματα για τη μετάδοση. Αυτές οι δηλώσεις ή συμβάσεις μπορούν να αφορούν και συνολικά το πρόγραμμα μιας χρονικής περιόδου.
Ο Υπουργός Τύπου και Μ.Μ.Ε. και το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης δικαιούνται να ζητήσουν από οποιονδήποτε τηλεοπτικό σταθμό να προσκομίσει μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τριάντα (30) ημερών τα έγγραφα εκείνα, από τα οποία αποδεικνύεται η νόμιμη κτήση των σχετικών δικαιωμάτων. Σε περίπτωση κατά την οποία ο τηλεοπτικός σταθμός παραβιάσει τα εδάφια α' και θ 'της παραγράφου αυτής ή δεν προσκομίσει μέσα στην παραπάνω προθεσμία πλήρη αλληλουχία συμβάσεων, από την οποία αποδεικνύεται η κτήση των σχετικών δικαιωμάτων από το νόμιμο δικαιούχο τους, επιβάλλονται οι κατά το άρθρο 4 του νόμου αυτού διοικητικές κυρώσεις. Οι κυρώσεις αυτές είναι ανεξάρτητες από την ύπαρξη τυχόν ποινικής, αστικής ή άλλης διοικητικής ευθύνης, για τη χωρίς άδεια του δικαιούχου μετάδοση προγράμματος, που προστατεύεται από τις διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας και των διεθνών συμβάσεων για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων».
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
ι. Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων, 09/08/2023 (19:48-20:53)
Στις 20:18:25 μέχρι τις 20:22:30 και για 4 λεπτά και 5 δευτερόλεπτα, προβάλλεται το ρεπορτάζ με το θέμα της καταγγελίας.
Γ. Παπαδόπουλος: Οι χούλιγκανς της Ντιναμό, λοιπόν, δεν είναι τυχαίοι. Όπως θα δείτε στα ντοκουμέντα που ακολουθούν, πρόκειται για μια οργανωμένη ομάδα νεοναζιστών που επανειλημμένα έχει προκαλέσει αιματηρά επεισόδια. Ακόμη και ποδοσφαιριστές της ομάδας όμως, μέσα στα γήπεδα έχουν εκδηλώσει τις εθνικιστικές τους μισαλλοδοξίες.
Κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ, προβάλλονται πολλά μακρινά πλάνα της ομάδας εντός και εκτός γηπέδων, κάποια με αλλοιωμένα πρόσωπα μέσω οπτικού εφέ.
Τα πλάνα προβάλλονται διαδοχικά χωρίς διαχωρισμό ή επισήμανση πηγής, με ανάλογη περιγραφή από τον δημοσιογράφο. Κάποια έχουν αντληθεί από Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (TikTok) και άλλα από τηλεοπτικές μεταδόσεις ποδοσφαιρικών αγώνων. Προβάλλονται επίσης και αποσπάσματα παλαιότερων ρεπορτάζ Μέσων αλλοδαπής (πρβλ ενότητα «Ντοκουμέντα», όπου απομονώθηκαν στιγμιότυπα με αναφορά στην πηγή, ή με διευκρίνηση από τον τ/σ περί του αρχειακού τους χαρακτήρα).
Στην ενότητα «Χαρακτηριστικά Στιγμιότυπα», απομονώθηκαν κοντινά πλάνα αντρών οι οποίοι κατά το σπηκάζ, αλλά και την επιπλέον διευκρινιστική κάρτα επί της οθόνης, είναι οπαδοί της ομάδας Δυναμό Ζάγκρεμπ χωρίς εφαρμογή οπτικού εφέ για αλλοίωση χαρακτηριστικών προσώπου.
20:20:50 Σπηκάζ: Στις εξέδρες χαιρετούν ναζιστικά, επαναλαμβάνοντας το σύνθημα των Κροατών Ουστάσι που συνεργάστηκαν με τους Ναζιστές για να υποδουλώσουν την Γιουγκοσλαβία.
Προβάλλονται επί επτά (7) δευτερόλεπτα κοντινά πλάνα οπαδού, ο οποίος χαιρετώντας ναζιστικά επαναλαμβάνει το σύνθημα εν χορώ με την υπόλοιπη κερκίδα «Για την Πατρίδα! Έτοιμοι!» πέντε (5) φορές και μετά ξεσπά σε χειροκροτήματα (στιγμιότυπα 1-2 με διευκρινιστική κάρτα δεξιά της οθόνης, πάνω από τον υποτιτλισμό «Οπαδοί Δυναμό Ζάγκρεμπ»).
20:21:52 Σπηκάζ: Ο ρατσισμός εμφανής σε κάθε τους κίνηση, με στόχο ποδοσφαιριστές άλλου χρώματος (στιγμιότυπα 3-7, με διευκρινιστική κάρτα δεξιά της οθόνης, πάνω από τον υποτιτλισμό «Οπαδοί Δυναμό Ζάγκρεμπ»).
1ος Οπαδός: Πήγαινε πίσω στην Αφρική!
2ος Οπαδός: Πήγαινε να μαζέψεις βαμβάκι, αράπη!
3 ος Οπαδός: Στο διάολο εσύ και η μάνα σου! Εδώ είναι Κροατία, πίθηκε!
2ος Οπαδός, κρατώντας μια μπανάνα: Να δώσουμε μια μπανάνα στον πίθηκο!
Ο Οπαδός 2 πετά την μπανάνα στον αγωνιστικό χώρο όσο η κερκίδα μιμείται την κραυγή των πιθήκων.
Λεζάντες: «Bad Blue Boys: Έργα και ημέρες των φασιστών οπαδών της Ντιναμό Ζάγκρεμπ», «Bad Blue Boys: Το προφίλ των νεοναζί χούλιγκαν της Ντιναμό Ζάγκρεμπ», «Η «Μαύρη Βίβλος» των νεοναζί οπαδών της Ντιναμό Ζάγκρεμπ».
ii) «Πρωινή Ενημέρωση», 10/08/2023 (06:10-06:14)
Στις 06:10:10 μέχρι τις 06:14:00 και για 3 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα, προβάλλεται σε επανάληψη το μεγαλύτερο μέρος του ρεπορτάζ του Κεντρικού Δελτίου Ειδήσεων της 9ης Αυγούστου (20:20:50 & 21:21:52).
Επίσης, προβάλλεται η εξής λεζάντα: «Bad Blue Boys: Το προφίλ των νεοναζί χούλιγκαν της Ντιναμό Ζάγκρεμπ».
Η συνολική διάρκεια της ταινίας «Metastaze» (2009), η οποία είναι ελεύθερα διαθέσιμη στο youtube (
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Υπό τα εκτεθέντα, η Ολομέλεια έκρινε ως ακολούθως:
Α) Ως προς την ακριβή μετάδοση γεγονότων
Η εγκαλουμένη παρουσίασε στις δύο εκπομπές της ένα επίκαιρο γεγονός, η αλήθεια του οποίου δεν αμφισβητείται. Πλην όμως, η παρουσίαση του θέματος αυτού συνοδευόταν από ένα ρεπορτάζ, στο οποίο προβλήθηκαν διαδοχικά εικόνες από την δράση των οπαδών συγκεκριμένης ξένης ποδοσφαιρικής ομάδας που είχαν αντληθεί αφενός από τηλεοπτικές μεταδόσεις ποδοσφαιρικών αγώνων, ρεπορτάζ ξένων μέσων που ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα, και αφετέρου, από στιγμιότυπα μίας κροατικής κινηματογραφικής ταινίας, τα οποία αποτελούσαν προϊόν μυθοπλασίας και όχι πραγματικά περιστατικά και άρα δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα.
Τα συγκεκριμένα πλάνα της ταινίας που μεταδόθηκαν τόνιζαν τη ναζιστική, εθνικιστική και ρατσιστική ιδεολογία των οπαδών της ομάδας αυτής και μεταδόθηκαν ως «ντοκουμέντα» (όπως τα χαρακτήρισε ο παρουσιαστής του δελτίου ειδήσεων κατά την εισαγωγική παρουσίαση του θέματος) που αποδείκνυαν την οργανωμένη δράση της ομάδας αυτής νεοναζιστών που προκαλεί συχνά αιματηρά επεισόδια, ενώ οι λεζάντες που συνόδευαν την παρουσίαση του θέματος στις δύο εκπομπές επιβεβαίωναν την αναφορά σε αληθή γεγονότα. Οι παρουσιαστές των εκπομπών δεν διευκρίνισαν ότι στα πλάνα περιλαμβάνονταν και σκηνές από ταινία που δεν ανταποκρίνονταν σε πραγματικά περιστατικά (γεγονός το οποίο αποδεικνύεται και από σχετικό δημοσίευμα των ellinika hoaxes και από σχετική ανάρτηση ενός εκ των τριών ηθοποιών (Rene Bitorajac) στο instagram που εσωκλείονται στον παρόντα φάκελο), διότι δεν είχαν προβεί, ως όφειλαν, σε προγενέστερο της μετάδοσης έλεγχο της μεταδοθείσας πληροφορίας που περιλήφθηκε στο ρεπορτάζ. Εξάλλου, η διαπιστωθείσα παράλειψη ελέγχου της μεταδιδόμενης πληροφορίας δεν δικαιολογείται, δεδομένου ότι ακόμα και τυχόν ανάγκη ενημέρωσης του κοινού για σημαντικό και επείγον ζήτημα της επικαιρότητας δεν υπερέχει της ανάγκης επιβεβαίωσης της αλήθειας της μεταδιδόμενης είδησης και των λοιπών στοιχείων της δημοσιογραφικής έρευνας που την συνοδεύουν.
Δυνάμει όλων των ανωτέρω, συνάγεται ότι κατά την προβολή των δύο εξεταζόμενων εκπομπών μεταδόθηκαν ως γεγονότα, χωρίς να έχουν προηγουμένως ελεγχθεί από τον σταθμό ως προς τον αληθή τους χαρακτήρα, εικόνες, υπότιτλοι και διάλογοι που δεν αντιστοιχούσαν σε πραγματικά περιστατικά και άρα δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Κατά συνέπεια, η παρουσίαση από τον σταθμό του συγκεκριμένου θέματος έγινε χωρίς την απαιτούμενη προσοχή και αίσθημα ευθύνης, λόγω της ανακριβούς παρουσίασης του θέματος και της μετάδοσης αναληθών υπότιτλων και πλάνων που το συνόδευαν, με αποτέλεσμα να είναι πιθανό να προκληθεί σύγχυση και εσφαλμένη εντύπωση για το συγκεκριμένο ζήτημα στους τηλεθεατές.
Ως εκ τούτου, η εγκαλουμένη δεν εξασφάλισε την εγκυρότητα και την αξιοπιστία των μεταδιδόμενων πληροφοριών και γεγονότων, η οποία απαιτείται ιδιαίτερα κατά τη μετάδοση των δελτίων ειδήσεων που στοχεύουν πρωτίστως στην έγκυρη ενημέρωση του κοινού, την οποία και αυτό αναμένει ιδίως από τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας ενημερωτικού προγράμματος, όπως ο εξεταζόμενος.
Ενόψει αυτών, η Ολομέλεια κρίνει ομόφωνα ότι ετελέσθη από την εγκαλουμένη εταιρεία η παράβαση της υποχρέωσης για αληθή και ακριβή μετάδοση γεγονότων και για έλεγχο πληροφοριών πριν τη μετάδοσή τους και πρέπει να της επιβληθεί διοικητική κύρωση, και δη εκείνη του προστίμου.
Με βάση δε τη βαρύτητα της παραβάσεως, το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού (όπως προκύπτει από τα τηρούμενα στο ΕΣΡ στοιχεία) και την εθνική εμβέλεια του εν λόγω σταθμού, κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ.
Β. Ως προς την χωρίς άδεια του δημιουργού ή του δικαιούχου τηλεοπτική μετάδοση οπτικοακουστικού έργου
Κατά τη μετάδοση των δύο εξεταζόμενων εκπομπών προβλήθηκαν σε ρεπορτάζ σύντομα αποσπάσματα κινηματογραφικής ταινίας, δηλαδή οπτικοακουστικού έργου που συνιστά έργο προστατευόμενο από την πνευματική ιδιοκτησία, για την τηλεοπτική μετάδοση του οποίου απαιτείται η άδεια του δημιουργού του έργου, δηλαδή του σκηνοθέτη ή του δικαιούχου του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας επί του έργου. Εν προκειμένω, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, η χρήση αυτή του έργου (τηλεοπτική μετάδοση) έγινε χωρίς την άδεια του δημιουργού του ή του δικαιούχου του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας επί του έργου. Η παράλειψη, όμως, λήψης της απαιτούμενης άδειας για την τηλεοπτική μετάδοση αποσπασμάτων της ταινίας οφείλεται στο γεγονός ότι ο σταθμός δεν είχε προηγουμένως ελέγξει το υλικό του ρεπορτάζ και άρα δεν γνώριζε ότι σ’ αυτό συμπεριλαμβάνετο και έργο προστατευόμενο από την πνευματική ιδιοκτησία, για την χρήση του οποίου απαιτείτο άδεια.
Ενόψει αυτών, κρίνεται ομόφωνα από την Ολομέλεια ότι δεν ετελέσθη από την εγκαλουμένη εταιρεία η παράβαση των διατάξεων περί πνευματικής ιδιοκτησίας, επειδή λόγω του ότι δεν είχε προβεί σε προηγούμενο έλεγχο των μεταδιδόμενων πληροφοριών δεν γνώριζε ότι τα μεταδοθέντα πλάνα αποτελούσαν αποσπάσματα ταινίας μυθοπλασίας και ότι όφειλε να ζητήσει άδεια για τη μετάδοσή τους από τον σταθμό. Ως εκ τούτου, η εγκαλουμένη πρέπει να απαλλαγεί της σχετικής κατηγορίας.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Απαλλάσσει την εγκαλουμένη από την κατηγορία της παράβασης των διατάξεων περί πνευματικής ιδιοκτησίας, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Δέχεται ομόφωνα ότι η εγκαλουμένη παραβίασε τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία ως προς την υποχρέωση αληθούς και ακριβούς μετάδοσης γεγονότων και ελέγχου των πληροφοριών πριν τη μετάδοσή τους, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει ομόφωνα στην εταιρεία με την επωνυμία ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ & ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, που εδρεύει στο Φάληρο, στην οδό Εθνάρχου Μακαρίου και Φαληρέως 2, με ΑΦΜ 998921252, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Πειραιά.
2. Του Ιωάννη Αλαφούζου του Αριστείδη, με ΑΦΜ 022253837, Δ.Ο.Υ. Κηφισιάς, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
3. Του Ιωάννη Σπανολιού του Κωνσταντίνου, με ΑΦΜ 007698074, Δ.Ο.Υ. Γλυφάδας, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
4. Της Ευαγγελίας Κουτσαυτάκη του Κωνσταντίνου, με ΑΦΜ 075618967, Δ.Ο.Υ. Κορυδαλλού, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 16η Μαΐου 2024 και δημοσιεύτηκε την 13η Ιουνίου 2024.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΕΥΤΕΡΠΗ ΚΟΥΤΖΑΜΑΝΗ - ΔΡΙΛΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 95/2024 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 13η Ιουνίου 2024
