Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 46/2024 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση της Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 16.1.2024 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, πρόεδρο, Ιωάννη Πολίτη, αντιπρόεδρο, και τα μέλη: Σωκράτη Τσιχλιά (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), Δημήτριο Σταυρόπουλο (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), Ευτύχιο Παλλήκαρη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), Σπυρίδωνα Χρυσοφώτη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), Πέτρο Τριανταφυλλίδη, Γεώργιο Βλαβιανό και Ιωάννη Μιχελάκη. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο STAR CHANNEL, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΝΕΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΕ, αναφορικά με διατάξεις περί: α) σεβασμού αξιοπρέπειας διαγωνιζομένων και τηλεθεατών και β) ποιοτικής στάθμης προγράμματος, κατά τη μετάδοση των επεισοδίων της τηλεοπτικής εκπομπής με τίτλο «GREECE’S NEXT TOP MODEL» την 19.9.2022, 20.9.2022, 26.9.2022, 27.9.2022, 3.10.2022, 4.10.2022, 1.11.2022 και 14.11.2022 που προβλήθηκαν στις 21.00 από τον ως άνω τηλεοπτικό σταθμό. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από καταγγελίες με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 5461/23.9.2022, 6257/2.11.2022, 5496/26.9.2022, 5555/29.9.2022, 6516/17.11.2022,
6426/11.11.2022, 5652/4.10.2022, 5672/4.10.2022, 5557/29.9.2022.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 4/4.1.2023, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Αικατερίνη Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Όλγα Γαρουφαλιά. Στη συνέχεια, η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 259/ΕΣ/7.4.2023 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης και η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 606/ΕΣ/12.7.2023 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας, παρέστησαν η πληρεξούσια δικηγόρος της Μαρία Κατζουράκη και o ασκούμενος δικηγόρος Κωνσταντίνος Θεοφανόπουλος, καθώς και η Προϊσταμένη Ψυχαγωγικού Προγράμματος του σταθμού, Ιωάννα Αδαμοπούλου. Ερωτηθέντες από την Πρόεδρο οι ανωτέρω δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια - και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 2.2.2024, ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 635/2.2.2024 υπόμνημα.
Την 11.3.2024 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση της Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, πρόεδρο, Ιωάννη Πολίτη, αντιπρόεδρο, και τα μέλη: Σωκράτη Τσιχλιά (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), Δημήτριο Σταυρόπουλο (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), Ευτύχιο Παλλήκαρη, Σπυρίδωνα Χρυσοφώτη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), Πέτρο Τριανταφυλλίδη, Γεώργιο Βλαβιανό και Ιωάννη Μιχελάκη. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Παρέστη επίσης και η ειδική επιστήμων- νομικός Όλγα Γαρουφαλιά, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Α. Νομικό Μέρος:
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων.
2. Η υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών σεβασμού της αξιοπρέπειας των συμμετεχόντων σε εκπομπές προσώπων και των τηλεθεατών θεσπίζεται στα άρθρα: ι) 2 παρ. 1 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει: «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας». ιι) 15 παρ. 2 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει: «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους ... έχει ως σκοπό ... το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου».
ιιι) 5 παρ. 1 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει: «Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη».
ιν) 1 παρ. 8 του Ν. 3592/2007, το οποίο ορίζει: «Η παροχή ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών και η εκπομπή ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων εξυπηρετούν την κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, την πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και ιδίως το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 15 του Συντάγματος».
ν) 3 παρ. 1 εδ. β του Ν. 2328/1995, το οποίο ορίζει: «Οι κάθε είδους εκπομπές που μεταδίδουν οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί πρέπει να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και επαγγελματικό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη συναφή δραστηριότητα κάθε προσώπου, η εικόνα του οποίου εμφανίζεται στην οθόνη ή το όνομα του οποίου ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του οποίου μεταδίδονται».
νι) 3 παρ. 1 του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ, το οποίο ορίζει: «Τα πρόσωπα που συμμετέχουν ή αναφέρονται στις εκπομπές πρέπει να απολαμβάνουν δίκαιης, ορθής και αξιοπρεπούς συμπεριφοράς».
νιι) 6 παρ. 2 του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ, το οποίο ορίζει: «Οι διαγωνιστικές εκπομπές δεν πρέπει να διεξάγονται με τρόπο που προσβάλλει την αξιοπρέπεια των τηλεθεατών ή ακροατών ή των διαγωνιζομένων».
3. Παρά τον αναπαλλοτρίωτο χαρακτήρα του δικαιώματος της προσωπικότητας, είναι επιτρεπτή η συναίνεση του δικαιούχου στην προσβολή του, εφόσον η συναίνεση δεν είναι παράνομη ή ανήθικη, με αποτέλεσμα την άρση του παράνομου χαρακτήρα της προσβολής. Σε περιπτώσεις, όμως, βαρειάς προσβολής προσώπου που συμμετέχει σε ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές η παραχωρηθείσα από αυτό συναίνεση δεν αίρει τον παράνομο χαρακτήρα της προσβολής (ΣτΕ 1655/2015).
4. Κατά ρητή συνταγματική επιταγή (άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος): «Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους έχει μεταξύ άλλων ως σκοπό την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας».
5. Σε εφαρμογή του άρθρου 15 παρ. 2 του Συντάγματος θεσπίζεται υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών εξασφάλισης της ποιοτικής στάθμης των μεταδιδόμενων από αυτούς εκπομπών τους στις εξής διατάξεις:
ι) στο άρθρο 1 παρ. 1 του Ν. 3592/2007 που ορίζει ότι «σκοπός των διατάξεων του παρόντος νόμου είναι ... η ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων»,
ιι) στο άρθρο 1 παρ. 1 εδ. γ του Ν. 2328/1995 που ορίζει ότι «οι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται οι άδειες υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος»,
ιιι) στο άρθρο 2 παρ. 3 εδ. β του Ν. 4173/2013 (που εφαρμόζεται και στις τηλεοπτικές εκπομπές που μεταδίδουν οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί δυνάμει του άρθρου 3 παρ. 1 α του Ν. 2328/1995) που ορίζει ότι: «οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες που παρέχει η ΕΡΤ Α.Ε. πρέπει να ανταποκρίνονται στην ποιοτική στάθμη που επιβάλλουν η κοινωνική αποστολή και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας», ιν) στο άρθρο 2 παρ. 1 του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ, σύμφωνα με το οποίο «οι ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοτηλεοράσεως και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας» και
ν) στο άρθρο 1 παρ. 2 του Ν. 4339/2015 που ορίζει ότι: «η παροχή υπηρεσιών επίγειας ψηφιακής τηλεοπτικής ευρυεκπομπής αποτελεί υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος, ..., που συνίσταται στην παροχή στο κοινό τηλεοπτικών υπηρεσιών βάσει προϋποθέσεων, όρων και των διαδικασιών που διασφαλίζουν ... την πολιτική και πολιτισμική πολυμέρεια και την παροχή από το κοινό υψηλού επιπέδου τηλεοπτικών υπηρεσιών».
νι) το άρθρο 2 παρ. 5 του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ ορίζει: «Πρέπει να τηρούνται οι γενικά παραδεκτοί κανόνες της ευπρέπειας και καλαισθησίας στη γλώσσα και τη συμπεριφορά, λαμβάνοντας υπόψη το είδος και το πλαίσιο της εκάστοτε εκπομπής».
6. Εξάλλου, η άσκηση του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης που θεσπίζεται στο άρθρο 14 παρ .1 του Συντάγματος και στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης, μεταξύ άλλων, των κανόνων δικαίου που κατοχυρώνουν δικαιώματα άλλων, όπως εκείνοι που αποσκοπούν στη διασφάλιση της ποιοτικής στάθμης του προγράμματος, ειδικότερη έκφανση της οποίας αποτελεί η γλωσσική ευπρέπεια των εκπομπών (ΣτΕ 509/2018, 3487/2017, 4532/2014, 1363/2013). Η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης υπόκεινται προκειμένου για προϊόντα λόγου και τέχνης που μεταδίδονται ή προβάλλονται από το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση στο ειδικό καθεστώς και στους περιορισμούς που επιβάλλονται σχετικώς από την ειδικότερη ως προς τα συγκεκριμένα ως άνω προϊόντα λόγου και τέχνης, διάταξη του άρθρου 15 παρ. 2 του Συντάγματος (ΣτΕ 910/2018). Συνεπώς, το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης δεν απαλλάσσει τους τηλεοπτικούς σταθμούς από την τήρηση των επιταγών της ευπρέπειας και της ποιοτικής στάθμης των εκπομπών (ΣτΕ 4157/2014). Το περιεχόμενο δε της αόριστης νομικής έννοιας της «ποιότητας» εξειδικεύεται με βάση τους κανόνες της λογικής και τα δεδομένα της κοινής πείρας σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Το ΕΣΡ προβαίνει σε αξιολόγηση του περιεχομένου συγκεκριμένης εκπομπής και σε πραγματολογική εξειδίκευση της αόριστης αξιολογικής έννοιας «ποιοτική στάθμη» ή «ποιότητα τηλεοπτικού προγράμματος» (ΣτΕ 901/2015). Η διαπίστωση από το ΕΣΡ της συνδρομής των προϋποθέσεων εφαρμογής της έννοιας της ποιότητας ελέγχεται δικαστικώς (όλως ενδεικτικώς, ΣτΕ 3487/2017, 3815/2014, ΣτΕ 4532/2014, 335/2013, 1984/2013).
7. Το άρθρο 2 του Συντάγματος που θεσπίζει τον σεβασμό της αξίας του ανθρώπου καλύπτει και το δικαίωμα του ατόμου - τηλεθεατή να βλέπει και να παρακολουθεί εκπομπές, οι οποίες δεν θίγουν την προσωπικότητα και την αξιοπρέπειά του ως ατόμου. Η χαμηλή ποιοτική στάθμη μίας εκπομπής συνεπάγεται την παραβίαση του σεβασμού της προσωπικότητας των τηλεθεατών (ΜΠΑθ 4701 και 4659/2002, ΣτΕ 2900/2014)• όταν ο τηλεθεατής κάνοντας χρήση της ραδιοτηλεοπτικής λήψης που αποτελεί ατομική ελευθερία και δικαίωμα βλέπει εκπομπές μέσα από τις οποίες παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες, όπως π.χ. η αξία του ανθρώπου. Οι περιορισμοί του άρθρου 15 παρ. 2 του Συντάγματος εφαρμόζονται σε κάθε είδους προγράμματα, και άρα και στα ψυχαγωγικά - διαγωνιστικά, δεδομένου ότι η ψυχαγωγία δεν είναι, άνευ ετέρου, συνυφασμένη με τη χρήση εκφραστικών μέσων χαμηλής ποιότητας (ΣτΕ 509/2018, 3232/2017, 2878/2016, 3946/2014, 4815/2014, 1363/2013). Επιπλέον, τα προγράμματα που αποτελούν μορφή καλλιτεχνικής δημιουργίας, και διέπονται από την ελευθερία της τέχνης (άρθρο 16 παρ. 1 του Συντάγματος) υπόκεινται και αυτά στους περιορισμούς του άρθρου 15 παρ. 2 (ΣτΕ 910/2018, 3232/2017, 720/2018, 721/2018, 3203/2014, 1667/2015, 1176/2015, 368/2015, 3490/2006), στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και η εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων. Εξάλλου, η τήρηση ευπρεπούς, καλαίσθητης εκφοράς λόγου και συμπεριφοράς των παρουσιαστών ή λοιπών συντελεστών μίας εκπομπής, ανάλογα βέβαια με το είδος και το πλαίσιο κάθε εκπομπής, αποτελεί προϋπόθεση για την εκπλήρωση του γενικότερου στόχου και αποστολής της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου. Οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς υποχρεούνται, συνεπώς, να τηρούν ένα ελάχιστο επίπεδο ευπρεπούς και καλαίσθητης φρασεολογίας που αφορά ειδικότερα στη χρήση εκφράσεων που προσιδιάζουν σε κάθε είδος εκπομπής και είναι αναγκαία ενόψει του όλου περιεχομένου της για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού της με παράλληλη μέριμνα για την προστασία της υπόληψης τρίτων (πρβλ. ΣτΕ 1363/2013). Δεν συγχωρείται, επομένως, η μετάδοση ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων, στα οποία γίνεται χρήση απρεπών ή χυδαίων εκφράσεων (ΣτΕ 3487/2017, 535/2018, 2490/2006). Επιβάλλεται, επίσης η συμπεριφορά τυχόν κριτών και παρουσιαστών να είναι κόσμια και ευπρεπής έναντι τυχόν διαγωνιζομένων και δεν συγχωρείται ειρωνικό και περιφρονητικό προς αυτούς ύφος (πρβλ. ΣτΕ 4157/2014).
Εκπομπές δε που περιλαμβάνουν εξευτελιστικές για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια δοκιμασίες για τους συμμετέχοντες σ’ αυτές παίκτες, καθώς και εκπομπές που προβάλλουν σκηνές που εξευτελίζουν και απαξιώνουν ανθρώπινες υπάρξεις είναι ποιοτικώς υποβαθμισμένες (πρβλ. ΣτΕ 1667/2015, 3490/2006, 335/2013).
Η υποβαθμισμένη ποιότητα μίας τηλεοπτικής εκπομπής είναι ζήτημα αντικειμενικό και ουδόλως εξαρτάται από την τυχόν συναίνεση των θιγόμενων προσώπων (ΣτΕ 3017/2012).
8. Το άρθρο 14 παρ. 3 περ. 5 α του Ν. 4339/2015 ορίζει: «Οι πάροχοι περιεχομένου υποχρεούνται να τηρούν τις γενικές αρχές ραδιοτηλεοπτικών μεταδόσεων και να συμμορφώνονται προς τις διατάξεις του παρόντος νόμου, του άρθρου 3 του ν. 2328/1995 ... και τους ισχύοντες κώδικες δημοσιογραφικής δεοντολογίας, δεοντολογίας προγραμμάτων και διαφημίσεων, καθώς και κάθε άλλης διάταξης της κείμενης ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας».
9. Το άρθρο 4 παρ. 1 του Ν. 2863/2000 ορίζει: «Το ΕΣΡ ασκεί τον προβλεπόμενο στο Σύνταγμα άμεσο έλεγχο του Κράτους στον τομέα της παροχής ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών κάθε είδους με την έκδοση εκτελεστών ατομικών διοικητικών πράξεων ... και επιβάλλει τις διοικητικές κυρώσεις και μέτρα που προβλέπονται στα άρθρα 4 παρ. 1 του Ν. 2328/1995, όπως ισχύει και 12 και 15 παρ. 3 του Ν. 2644/1998».
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Η εκπομπή με τίτλο «GREECE’S NEXT TOP MODEL» αποτελεί μία διαγωνιστική εκπομπή (reality show), στην οποία μετέχουν άτομα που έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους, ένα εκ των οποίων θα ανακηρυχθεί νικήτρια και θα κερδίσει το έπαθλο, το οποίο συνίσταται σε 50.000 ευρώ. Η εκπομπή παρέχει επιπλέον και άλλα έπαθλα στους διαγωνιζόμενους, όπως υποτροφία διετούς φοίτησης για οποιαδήποτε ειδικότητα από τα ΙΕΚ Άλφα, ρολόι και κοσμήματα αξίας 20.000 ευρώ από την εταιρεία Georg Jensen, ετήσιο συμβόλαιο με την Dust and Cream και αυτοκίνητο Citroen Ami (σύμφωνα με σχετικές αναφορές σε ιστοσελίδα στο διαδίκτυο). Οι διαγωνιζόμενες σε αρχικό στάδιο προεπιλέγονται με βάση τις αιτήσεις που έχουν υποβάλει στον σταθμό και την εταιρεία παραγωγής και σε δεύτερο στάδιο με βάση ορισμένες δοκιμαστικές ακροάσεις (auditions) που περιλαμβάνονται στα πρώτα επεισόδια της εκπομπής που μεταδίδονται από την τηλεόραση. Στη συνέχεια, καλούνται να μείνουν όλες μαζί μέσα σε ένα σπίτι, απομονωμένες, μέχρι την ολοκλήρωση της διαγωνιστικής εκπομπής και εκπαιδεύονται για να γίνουν μοντέλα, συμμετέχοντας σε διάφορες φωτογραφίσεις, πασαρέλες και άλλες δοκιμασίες.
Παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα σχόλια των κριτών προς τις συμμετέχουσες κατά τη διάρκεια των δοκιμαστικών ακροάσεων (auditions) και ορισμένα αποσπάσματα επεισοδίων της επίμαχης εκπομπής: α) Επεισόδιο 20.9.2022 - Δοκιμαστικές ακροάσεις (Auditions)
Κατά τη μετάδοση των δοκιμαστικών ακροάσεων οι διαγωνιζόμενες εμφανίζονταν ενώπιον της κριτικής επιτροπής με ρούχα και με μαγιό και παρουσίαζαν τον εαυτό τους. Στο επεισόδιο της 20.9.2022 ένα μέλος της κριτικής επιτροπής μίλησε με έντονο και επικριτικό ύφος σε μία διαγωνιζόμενη επιμένοντας κατ’ επανάληψη ότι εκείνη δεν είχε προσωπικότητα, κάτι που τόνισε θέτοντας επίμονα τις εξής συνεχόμενες ερωτήσεις, όπως «Πού, πού υπάρχει, πού, πού, πες μου πού, θέλω να ακούσω, υπάρχει εκεί, πού;» συμπεριφορά που έκανε την διαγωνιζομένη να βάλει τα κλάματα.
β) Επεισόδιο 27.9.2022 - Δοκιμαστικές ακροάσεις (Auditions)
Ένας μέλος της κριτικής επιτροπής ανέφερε χαρακτηριστικά σε διαγωνιζόμενη που έκανε πασαρέλα με μαγιό κατά την διάρκεια της οντισιόν της: «Δεν, αγάπη μου, δεν. Βαριέσαι που περπατάς. Βαριέσαι και σέρνεσαι. Έλα, σε παρακαλώ!»
γ) Επεισόδιο 3.10.2022 - Δοκιμαστικές ακροάσεις (Auditions)
Μεταδόθηκαν εικόνες και κοντινά πλάνα από κάτω προς τα πάνω των γλουτών των διαγωνιζομένων που αποκαλύπτονταν από τα μικροσκοπικά μαγιό που φορούσαν κατά τις δοκιμαστικές ακροάσεις.
Επίσης, ένας κριτής ανέφερε ότι μία διαγωνιζόμενη «Έκανε την πόζα του εξορκιστή») και διερωτήθηκε εάν αυτό είναι μόδα και ένας άλλος κριτής ανέφερε ότι «Θέλω να σε δω να κάνεις Αλάια και εσύ θέλεις να κάνεις κατάλογο σε σούπερ μάρκετ. Αφού λοιπόν θέλεις να πας στο σούπερ μάρκετ, τσάκω ένα «όχι» από μένα και τι να σου πω βρε Χριστίνα μου, πολύ στεναχωρήθηκα».
δ) Επεισόδιο 4.10.2022 - Φωτογράφιση διαγωνιζομένων με δερμάτινα αξεσουάρ - εσώοουγα σε όργανα γυμναστικής
Στη φωτογράφιση αυτή συμμετείχαν συνολικά 39 υποψήφιες και η συνολική καθαρή διάρκεια προβολής της δοκιμασίας όλων των υποψηφίων (χωρίς διαφημιστικά μηνύματα και την προετοιμασία των υποψηφίων -μακιγιάζ, ντύσιμο, μαλλί-) ανήλθε σε 1 ώρα και 10 λεπτά. Προβλήθηκαν οι πόζες των διαγωνιζομένων κατά τη διάρκεια της φωτογράφισης, η προτροπή των κριτών να βελτιώσουν τις πόζες τους, καθώς και ο σχολιασμός των κριτών όσο ανέμεναν την επόμενη διαγωνιζόμενη να ετοιμαστεί και τέλος οι ολιγόλεπτες δηλώσεις των υποψηφίων σχετικά με την εμπειρία τους. Η συγκεκριμένη φωτογράφιση αναφέρθηκε ότι έγινε στο πλαίσιο της παγκόσμιας τάσης της φετιχιστικής μόδας, η οποία συμπορεύεται με την εξερεύνηση της σεξουαλικότητας, του φύλου και της τάσης της εποχής προς το «gender bending» και προωθεί ρούχα που σχεδιάστηκαν για να τονίσουν σεξουαλικά ορισμένα μέρη του σώματος. Οι εικόνες που προβλήθηκαν εστίαζαν και με την χρήση κοντινών πλάνων στους γλουτούς των διαγωνιζομένων που αποκαλύπτονταν από τα μικροσκοπικά ρούχα- αξεσουάρ που φορούσαν, ενώ οι κριτές προέτρεπαν με επιμονή τις διαγωνιζόμενες να δείξουν ερωτισμό με τη στάση του σώματός τους και την έκφραση του προσώπου τους.
ε) Επεισόδιο 1.11.2022 - Φωτογράφιση σε δυάδες σε τζακούζι Στην φωτογράφιση αυτή οι διαγωνιζόμενες συμμετείχαν ανά δυάδες, πόζαραν σχεδόν ολόγυμνες, η μία εξ αυτών φορώντας μόνο το πάνω μέρος του μπικίνι και η άλλη μόνο το κάτω μέρος του μπικίνι. Κατά τα λεγόμενα ενός μέλους της κριτικής επιτροπής η φωτογράφιση ήταν ενάντια στο body shaming και ήθελε να αναδείξει τον φεμινισμό, την αγάπη για το σώμα και την απόλυτη εμπιστοσύνη σε αυτό. Η φωτογράφιση/δοκιμασία όλων των διαγωνιζομένων διήρκησε συνολικά 36 λεπτά (22:34:00-23:10:00), αλλά μέχρι τις 23:14:10 προβάλλονταν σε επανάληψη κάποιες πόζες. Τα ζεύγη ήταν 9, αλλά οι διαγωνιζόμενες 17 και η μια εξ αυτών διαγωνίστηκε 2 φορές με διαφορετική παρτενέρ.
Κατά την φωτογράφιση προβλήθηκαν πάρα πολλές εικόνες που εμφάνιζαν τις διαγωνιζόμενες ξαπλωμένες σε ένα τζακούζι με τα σώματά τους να εφάπτονται αποπνέοντας αισθησιασμό και ερωτισμό (π.χ. το στήθος μίας διαγωνιζόμενης να ακουμπά στους γλουτούς της άλλης, η μία διαγωνιζόμενη να κάθεται με ανοιχτά τα πόδια έχοντας στην αγκαλιά της την άλλη διαγωνιζόμενη), κρύβοντας με τα χέρια τους τα επίμαχα ακάλυπτα μέρη του σώματός τους και αγγίζοντας η μία την άλλη. στ) Επεισόδιο 14.11.2022 - Φωτογράφιση σε ντουζιέρα ενός άνδρα μοντέλου με καθεμία από τις διαγωνιζόμενες για καμπάνια εταιρείας ενδυμάτων Στη φωτογράφιση αυτή οι κριτές προέτρεπαν τις διαγωνιζόμενες να επιχειρήσουν πιο τολμηρές πόζες τοποθετώντας τα χέρια τους μέσα στο παντελόνι του άνδρα, κάτι το οποίο εκείνος απέτρεπε καθώς και γενικότερα την σωματική επαφή μαζί τους προκαλώντας την έντονη δυσαρέσκεια των διαγωνιζομένων, οι οποίες επέμεναν χωρίς αποτέλεσμα.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
α) Σεβασμός αξιοπρέπειας διαγωνιζομένων και τηλεθεατών
Ενόψει όλων των ανωτέρω, η Ολομέλεια έκρινε ομόφωνα ότι οι γενόμενες κατά τις ελεγχόμενες εκπομπές και αναφερόμενες ανωτέρω προσβολές, που έγιναν κατά τη συμμετοχή των διαγωνιζομένων σε ορισμένες δοκιμασίες και ο σχολιασμός των κριτών προς τις διαγωνιζόμενες, δεν συνιστούν «βαριά προσβολή» κατά την ανωτέρω έννοια, έγιναν δε με τη συναίνεση των παθόντων προσώπων.
Κατά συνέπεια, δεν συντελέστηκε κατά τα προεκτεθέντα παραβίαση των ανωτέρω διατάξεων περί προσβολής της αξιοπρέπειας των συμμετεχόντων στη διαγωνιστική εκπομπή (ριάλιτι) προσώπων και των τηλεθεατών, και γι’ αυτό η εγκαλουμένη πρέπει να απαλλαγεί της σχετικής διοικητικής κατηγορίας.
β) Ποιοτική στάθμη προγράμματος
Ενόψει όλων των ανωτέρω, συνάγεται ότι η εκπομπή αυτή παρουσίαζε διαγωνισμό για ανάδειξη μοντέλων σε συνθήκες που προσομοίαζαν στις πραγματικές, για αυτό και δικαιολογούνταν τυχόν αυστηρή κριτική ή επικριτικά σχόλια από τους κριτές που προκαλούσαν συγκινησιακή φόρτιση και έντονες αντιδράσεις (ξεσπάσματα) στις διαγωνιζόμενες ακριβώς επειδή αυτός ήταν και ο στόχος της εκπομπής. Επιπλέον, οι φωτογραφίσεις στις οποίες συμμετείχαν οι διαγωνιζόμενες εμφάνιζαν αισθησιασμό και ερωτισμό και αναδείκνυαν το γυναικείο σώμα, όπως συνηθίζεται στον χώρο της μόδας και του μόντελινγκ, χωρίς να υπερβαίνουν τα όρια της ευπρέπειας και χωρίς να θίγουν την γυναικεία αξιοπρέπεια.
Κατά συνέπεια, η Ολομέλεια του ΕΣΡ κρίνει ότι δεν διαπιστώθηκε υποβαθμισμένη ποιότητα προγράμματος και απαλλάσσει κατά πλειοψηφία πέντε (5) έναντι τεσσάρων (4) ψήφων την εγκαλουμένη από την τέλεση του αδικήματος της χαμηλής ποιοτικής στάθμης προγράμματος.
Τέσσερα (4), όμως, μέλη, και συγκεκριμένα η Πρόεδρος, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια και τα μέλη Σωκράτης Τσιχλιάς, Σπυρίδωνας Χρυσοφώτης και Πέτρος Τριανταφυλλίδης, έχουν την άποψη ότι ετελέσθη η εν λόγω παράβαση, γιατί ο τρόπος που προβλήθηκε συνολικά η γυναικεία σεξουαλικότητα μέσα από τις πόζες, τις στάσεις του σώματος και τις εκφράσεις του προσώπου των διαγωνιζομένων κατά τις φωτογραφίσεις κατέληξε σε υπερσεξουαλικοποίηση και αντικειμενοποίηση του γυναικείου σώματος, παραπέμποντας σε άλλης φύσεως τηλεοπτικά προγράμματα, με περιεχόμενο τέτοιο που κατά την κοινή πείρα ο μέσος τηλεθεατής δεν ανέμενε να παρακολουθήσει από τη συγκεκριμένη εκπομπή. Επίσης, η ιδιαίτερη έμφαση που δόθηκε στο ερωτικό και αισθησιακό αποτέλεσμα των φωτογραφίσεων, στην κατ’ επανάληψη προβολή ημίγυμνων αισθησιακών εικόνων γυναικών με κοντινά πλάνα σε συγκεκριμένα σημεία του γυναικείου σώματος, καθώς και η μεγάλη διάρκεια που προβλήθηκαν οι συγκεκριμένες σκηνές δεν εξασφάλισε την απαιτούμενη ποιοτική στάθμη του προγράμματος. Επιπλέον, κρίθηκε ότι παρά το γεγονός ότι η εκπομπή αφορούσε την ανάδειξη μοντέλων στον χώρο της μόδας και ήταν αναπόφευκτα συνδεδεμένη με την απόδοση έμφασης στην εξωτερική εμφάνιση των διαγωνιζομένων, δεν απήλλασσε τους υπεύθυνους του προγράμματος αφού εξάλλου το πρόγραμμα μεταδόθηκε από την τηλεόραση, από την υποχρέωση τήρησης των κανόνων του άρθρου 15 παρ. 2 ως προς την ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται ομοφώνως ότι η εγκαλουμένη δεν παραβίασε τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία ως προς: α) τον σεβασμό της αξιοπρέπειας διαγωνιζομένων και τηλεθεατών και β) κατά πλειοψηφία την υποχρέωση εξασφάλισης της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Κρίθηκε, αποφασίστηκε την 11η Μαρτίου 2024 και δημοσιεύτηκε την 16η Απριλίου 2024.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΕΥΤΕΡΠΗ ΚΟΥΤΖΑΜΑΝΗ - ΔΡΙΛΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 46/2024 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 16η Απριλίου 2024
